Moet u steeds naar de gevangenis als u veroordeeld wordt tot een gevangenisstraf?

Strafuitvoering in België kan ingewikkeld zijn.

Wanneer u wordt veroordeeld tot een gevangenisstraf, houdt dit niet in dat u in elk geval daadwerkelijk naar gevangenis moet.

In bepaalde gevallen zal de rechter een gevangenisstraf uitspreken, maar zal de gevangene niet naar de gevangenis moeten. 

In dit artikel leest u hoe dit komt!

Voorwaardelijke en effectieve gevangenisstraffen

Eerste en vooral is het belangrijk dat u het verschil tussen een voorwaardelijke en een effectieve gevangenisstraf kent.

Voorwaardelijke gevangenisstraffen

Een voorwaardelijke gevangenisstraf is een straf die wordt uitgesproken door een strafrechter waarbij de veroordeelde niet daadwerkelijk de gevangenis in hoeft, op voorwaarde dat bepaalde voorwaarden worden nageleefd.

Dit kan in de vorm zijn van een gevangenisstraf met uitstel, waarbij de veroordeelde wordt verplicht om geen nieuwe strafbare feiten te plegen, of een gevangenisstraf met probatie-uitstel, waarbij de rechter aanvullende voorwaarden kan opleggen, zoals het zoeken naar werk of het volgen van therapie.

• Indien de veroordeelde aan deze voorwaarden voldoet, wordt de gevangenisstraf niet uitgevoerd.
• Indien de veroordeelde niet aan deze voorwaarden voldoet, wordt de gevangenisstraf effectief.

Effectieve gevangenisstraffen

Een effectieve gevangenisstraf is een straf die, in principe, inhoudt dat de veroordeelde daadwerkelijk/effectief naar de gevangenis moet.

Omwille van een sterke overbevolking in de Belgische gevangenissen, is het niet mogelijk om alle tot een gevangenisstraf veroordeelde personen een plaats te geven. Daarom heeft de wetgever besloten dat personen die veroordeeld worden tot een lichte effectieve gevangenisstraf, deze sanctie niet in elk geval uit moeten zitten in de gevangenis.

Een veroordeling tot een effectieve gevangenisstraf, staat dus niet altijd gelijk aan een effectieve gevangenisstraf.

Effectieve gevangenisstraffen door de jaren heen

Niet elke effectieve gevangenisstraf wordt dus uitgevoerd. 

Dit gegeven is de laatste jaren wel sterk gewijzigd.

Vóór 1 september 2023

Vóór 1 september 2022 werden de meeste effectieve gevangenisstraffen van minder dan drie jaar niet ten uitvoer gelegd, wat impliceert dat veroordeelden niet naar de gevangenis hoefden.

Dit beleid werd ingevoerd om het aantal gevangenen te verminderen en de overbevolking in Belgische gevangenissen te bestrijden. Toch leken deze maatregelen ontoereikend, gezien de voortdurende overbevolking en de perceptie dat lichte strafbare feiten te milde gevolgen hadden.

Om deze kwesties aan te pakken, heeft de wetgever besloten de regels aan te scherpen. Sinds 1 september 2022 worden effectieve gevangenisstraffen van twee tot drie jaar wel ten uitvoer gelegd.

Na 1 september 2023

Sinds 1 september 2023 hebben ook personen die worden veroordeeld tot een effectieve gevangenisstraf van 6 maanden tot maximaal twee jaar een grotere kans dat deze straf daadwerkelijk wordt uitgevoerd.

Wie veroordeeld wordt tot een gevangenisstraf van maximaal twee jaar kan verzoeken om deze straf geheel of gedeeltelijk buiten de gevangenis te ondergaan via verschillende strafuitvoeringsmodaliteiten, waaronder beperkte detentie, elektronisch toezicht, voorwaardelijke invrijheidsstelling en voorlopige invrijheidstelling met het oog op verwijdering van het grondgebied of overlevering.