Is stemmen verplicht? Wat zijn de gevolgen als u het niet doet?

In België geldt er geen stemplicht, maar wel een opkomstplicht voor de meeste verkiezingen. Dit betekent dat iedereen die stemgerechtigd is, verplicht is om op de dag van de verkiezingen naar het stembureau te gaan en een stemhokje binnen te wandelen. U bent niet verplicht om te stemmen op een partij: u kan steeds blanco stemmen.

Hoewel het uitbrengen van  een stem niet verplicht is, moet u zich dus wel fysiek melden bij het stembureau.

Wat als u niet kan gaan stemmen?

Als u niet kan gaan stemmen door bijvoorbeeld ziekte, examens, werk of vakantie in het buitenland, kan u:

• Een volmacht geven;
• Onthoudingsredenen overmaken aan de vrederechter.

 Optie 1  Een volmacht geven

Als u niet in staat bent om persoonlijk te gaan stemmen, kan u een volmacht geven aan iemand anders om in uw plaats te stemmen. De persoon die de volmacht ontvangt, moet stemgerechtigd zijn en in dezelfde kieskring stemmen als u. Dit hoeft geen familielid te zijn.

Om een volmacht te regelen, moet u een volmachtformulier invullen. Op dit formulier moet een bewijs van uw verhindering worden toegevoegd. Dit bewijs kan afkomstig zijn van:

• Uw schooldirectie (bij examens)
• Een arts (bij ziekte)
• Uw werkgever (bij werkverplichtingen)
• De burgemeester (bij vakantie in het buitenland)

Zorg ervoor dat u dit formulier op tijd invult en indient om problemen te voorkomen.

 Optie 2  Uw onthoudingsredenen doorsturen

Indien u geen volmacht kan geven, kan u uw onthoudingsredenen (ook wel verschoningsredenen) doorsturen naar de vrederechter van uw kanton. De vrederechter zal beoordelen of uw redenen gegrond zijn.

U kan de contactgegevens van uw vrederechter verkrijgen bij uw gemeentebestuur.

Gevolgen van niet-stemmen zonder geldige reden

Als u zonder geldige reden niet gaat stemmen, kan u te maken krijgen met juridische gevolgen.

Binnen acht dagen na de afkondiging van de namen van de gekozenen, stelt de procureur des Konings een lijst op van de kiezers die niet hebben deelgenomen aan de stemming en wier verschoning niet is aangenomen.

Deze kiezers worden opgeroepen voor de politierechtbank, waar de politierechter zal oordelen zonder mogelijkheid tot hoger beroep.

Een eerste niet-gemotiveerde onthouding kan leiden tot een berisping of een geldboete van 5 tot 10 euro, te vermenigvuldigen met 8 opdeciemen. Bij herhaling kan de boete oplopen tot 25 euro, eveneens te vermenigvuldigen met 8 opdeciemen. Er wordt geen vervangende gevangenisstraf uitgesproken.

Bij vier of meer niet-gemotiveerde onthoudingen binnen vijftien jaar, kan de kiezer voor tien jaar van de kiezerslijsten worden geschrapt. Gedurende deze periode kan de betrokkene geen benoeming, bevordering of onderscheiding ontvangen van een openbare overheid.

Let op! De kans op daadwerkelijke vervolging is zeer klein. In de praktijk vervolgt justitie zelden mensen die niet opkomen tijdens verkiezingen.

Uitzonderingen op de opkomstplicht 

De opkomstplicht is alleen van toepassing voor de Vlaamse of gewestelijke verkiezingen, de federale verkiezingen en de Europese verkiezingen. 

De opkomstplicht is niet van toepassing voor de lokale verkiezingen binnen uw stad of gemeente en de provinciale verkiezingen, met uitzondering van de lokale verkiezingen voor inwoners van Brussel.

Jongeren van 16 en 17 jaar die niet opkomen voor de Europese verkiezingen, worden niet gesanctioneerd.