Strafvermindering in ruil voor informatie: de spijtoptant

U wordt aangehouden als medeplichtige in de grootschalige opkuis van een drugsnetwerk. 

Tijdens het onderzoek krijgt u van het openbaar ministerie het voorstel om belangrijke informatie over het onderzoek te delen met de autoriteiten in ruil voor een vermindering van de straf die u boven het hoofd hangt.

Zou u op dit voorstel ingaan of zou u de deur met klem dichtslaan? 

Wat is een spijtoptant?

In juridisch taal wordt de spijtoptant gezien als een persoon die in ruil voor toezeggingen inzake de strafvordering, strafuitvoering of hechtenis, substantiële, onthullende, oprechte en volledige verklaringen aflegt inzake de betrokkenheid van derden en desgevallend de eigen betrokkenheid, over gepleegde of gepoogde misdrijven.

Eenvoudiger gezegd...

Een spijtoptant is een dader of medeplichtige van een misdrijf die bereid is om waardevolle en vaak ontbrekende informatie te verstrekken over degenen die betrokken zijn bij het misdrijf. Dit doet hij in ruil voor persoonlijke voordelen.

Of de spijtoptant oprecht spijt heeft of gewoon gebruik wil maken van de persoonlijke voordelen, blijft vaak onduidelijk.

Het spijtoptantregime

Het spijtoptantregime is van toepassing op een beperkt aantal ernstige misdrijven, zoals moord en drugshandel (artikel 90ter §§2-4 Sv.).

Komt een medeplichtige of dader in aanmerking voor het spijtoptantregime, dan kan het openbaar ministerie  deze een voorstel doen om deel te nemen aan dit regime wanneer het lopende onderzoek aanvullende informatie vereist die niet anders verkregen kan worden.

Het is belangrijk op te merken dat personen die geïnteresseerd zijn in deelname aan het spijtoptantregime vooraf contact moeten opnemen met het openbaar ministerie (via hun advocaat) om te verifiëren of ze in aanmerking komen.

In het voorstel zal het openbaar ministerie alle voordelen en toezeggingen opsommen die de spijtoptant zal ontvangen in ruil voor zijn of haar verklaringen.

Voordelen van het spijtoptantregime

De voordelen die aan de spijtoptant worden geboden, variëren afhankelijk van de aard en de categorie van het misdrijf. Ze kunnen betrekking hebben op zowel de strafvervolging als de strafuitvoering. De voordelen omvatten onder andere:

• Vermindering van straf: De straf die de spijtoptant kan krijgen, wordt vaak verminderd tot het wettelijke minimum.
• Schuldigverklaring zonder straf: De straf die de spijtoptant kan krijgen, wordt verminderd tot een straf die lager kan zijn dan de wettelijk bepaalde minimumstraf, dan wel een straf onder elektronisch toezicht, een werkstraf of een autonome probatiestraf.
  
• Toezeggingen met betrekking tot strafuitvoering: Het openbaar ministerie kan toezeggingen doen met betrekking tot de uitvoering van de straf, zoals positieve beoordelingen, een lagere geldboete dan het wettelijke minimum en beperking van verbeurdverklaring van inbeslaggenomen goederen. 

 (De toezegging door het openbaar ministerie wordt met redenen omkleed.)

Het memorandum en rechterlijke controle

Wanneer de spijtoptant het voorstel van het openbaar ministerie accepteert, wordt dit vastgelegd in een memorandum. Tijdens de totstandkoming van dit memorandum moet de spijtoptant worden bijgestaan door een advocaat.

De spijtoptant verbindt zich door ondertekening van het memorandum om te voldoen aan oproepingen van het openbaar ministerie, de onderzoeksrechter en de onderzoeks- en vonnisgerechten. Tijdens deze oproepingen moet de spijtoptant binnen een bepaalde termijn volledige, oprechte en onthullende verklaringen afleggen.

Deze verklaringen worden alleen in overweging genomen als bewijs als ze voldoende worden ondersteund door andere bewijsmiddelen. Als blijkt dat de verklaringen bewust onvolledig of onjuist waren, kunnen de toegekende voordelen worden ingetrokken, en de vervangende straf kan worden opgelegd zoals in het memorandum bepaald.

Het memorandum wordt onderworpen aan rechterlijke controle. De rechtbank beoordeelt of aan de voorwaarden van het spijtoptantenregime is voldaan, of de misdrijven correct zijn beschreven en of de toezeggingen proportioneel zijn. Als de rechter het memorandum weigert te bekrachtigen, wordt een nieuw memorandum opgesteld, of volgt de zaak de normale gerechtelijke procedure, waarbij de voormalige spijtoptant voor de rechter moet verschijnen.