Overzicht van de rechtbanken en hoven in België

Heeft u te maken met een juridisch geschil? Dan merkt u al snel dat het Belgische rechtssysteem niet altijd eenvoudig te doorgronden is. 

In dit artikel krijgt u een duidelijk overzicht van hoe het Belgische rechtssysteem is opgebouwd, welke rechtbanken en hoven er bestaan, en wanneer u waar terecht kunt.

Hoe is het Belgische rechtssysteem opgebouwd?

Het Belgische rechtssysteem bestaat uit verschillende lagen en instanties. Het is zo georganiseerd dat elk type conflict wordt behandeld door een gespecialiseerde rechtbank of hof, afhankelijk van de aard en ernst van de zaak.

• Rechtbanken behandelen zaken in eerste aanleg: dit betekent dat zij als eerste een uitspraak doen over een geschil.
• Hoven behandelen doorgaans zaken in hoger beroep: zij herbekijken een uitspraak van een lagere rechtbank.

Sinds 1 april 2014 telt België 12 gerechtelijke arrondissementen (voorheen waren dat er 27), als gevolg van een hervorming van justitie. Daarnaast zijn er 187 gerechtelijke kantons, elk met een eigen vredegerecht. Deze structuur zorgt voor een betere spreiding en efficiëntie van de rechtspraak.

Overzicht van rechtbanken en hoven in België

Rechtbanken:

• Vredegerechten: 187
• Politierechtbanken: 15
• Rechtbanken van eerste aanleg: 13
• Arbeidsrechtbanken: 9
• Ondernemingsrechtbanken: 9

Hoven:

• Hoven van beroep: 5
• Arbeidshoven: 5
• Hoven van assisen: 11
• Hof van Cassatie: 1

Daarnaast zijn er ook gespecialiseerde instellingen zoals het Grondwettelijk Hof en de Raad van State.

De bevoegdheden van de verschillende rechtbanken en hoven  in België

1. Vredegerecht

Deze rechtbank behandelt kleinere burgerlijke geschillen tot € 5 000,00. Denk aan huurconflicten, burenruzies en zaken over bewindvoering. Het vredegerecht is de laagdrempeligste rechtbank in België.

2. Politierechtbank

Deze rechtbank behandelt alle verkeersgerelateerde zaken, zowel strafrechtelijk (zoals rijden onder invloed) als burgerlijk (zoals schadevergoeding na een ongeval).

3. Rechtbank van eerste aanleg

Deze rechtbank is opgedeeld in vier afdelingen:

• Burgerlijke rechtbank: behandelt complexe burgerlijke geschillen boven € 5 000,00.
• Correctionele rechtbank: behandelt strafzaken zoals diefstal, oplichting en geweld.
• Familie- en jeugdrechtbank: behandelt echtscheidingen, gezagskwesties, alimentatie en jeugdbescherming.
• Strafuitvoeringsrechtbank: beslist over de uitvoering en opvolging van gevangenisstraffen.

4. Ondernemingsrechtbank

Deze rechtbank behandelt geschillen tussen ondernemingen of zelfstandigen, zoals faillissementen, handelsconflicten en vennootschapsrechtelijke geschillen.

5. Arbeidsrechtbank

Deze rechtbank behandelt conflicten over arbeidscontracten, ontslag, sociale zekerheid, arbeidsongevallen, beroepsziekten en pensioenen.

6. Hof van beroep

Dit hof behandelt het hoger beroep tegen vonnissen van de rechtbank van eerste aanleg en de ondernemingsrechtbank. De zaak wordt volledig opnieuw onderzocht.

7. Arbeidshof

Dit hof is gespecialiseerd in hoger beroep tegen uitspraken van arbeidsrechtbanken.

8. Hof van assisen

Dit hof oordeelt over de zwaarste misdrijven, zoals moord. De uitspraak gebeurt samen met een volksjury.

9. Hof van Cassatie

Dit hof is het hoogste rechtscollege in België. Het onderzoekt of de wet correct werd toegepast in eerdere uitspraken, zonder opnieuw naar de feiten te kijken.

10. Grondwettelijk Hof

Dit hof oordeelt of wetten in overeenstemming zijn met de Grondwet. Het Grondwettelijk Hof kan wetten of wetsartikelen vernietigen wanneer ze fundamentele rechten schenden of in strijd zijn met de bevoegdheidsverdeling tussen federale overheid en deelstaten.

11. Raad van State

De Raad van State behandelt administratieve geschillen tussen burgers of bedrijven en overheidsinstanties, bijvoorbeeld bij betwisting van vergunningen of overheidsbesluiten. Daarnaast geeft deze instelling juridisch advies over wetsontwerpen en reglementsontwerpen voor ze worden goedgekeurd.

Wanneer kiest u welke rechtbank of welk hof?

De keuze van rechtbank of hof hangt af van:

• het onderwerp van uw geschil (bijv. verkeer, werk, familie, handel)
• het financiële belang van de zaak
• of u in eerste aanleg of in beroep gaat

Twijfelt u? Dan is het verstandig om advies in te winnen bij een advocaat.

Via Evocaat.be vindt u snel een gespecialiseerde advocaat die u kan bijstaan met correct juridisch advies en begeleiding in uw dossier.