Wat is wraking van een rechter?

Wraking van een rechter is een juridisch middel dat partijen in een rechtszaak kunnen aanwenden wanneer zij menen dat een rechter partijdig zou kunnen zijn. Deze procedure zorgt ervoor dat de rechtspraak eerlijk en onpartijdig blijft, door een rechter te vervangen als er een geldige reden is om aan zijn of haar onpartijdigheid te twijfelen.

Een illustratief voorbeeld hiervan is het bekende "Spaghetti-arrest" waarbij een onderzoeksrechter gewraakt werd nadat hij aanwezig was op een diner georganiseerd ter ere van de overlevende slachtoffers die bevrijd werden uit de kelder van Dutroux terwijl hij onderzoeksrechter was in de zaak.

De procedure tot wraking

Partijen die een rechter willen wraken dienen dit verzoek in te dienen voordat de pleidooien beginnen, tenzij de redenen voor de wraking pas na dit moment aan het licht komen. In procedures die gestart zijn met een verzoekschrift, moet de wraking voorgesteld worden voordat er een beslissing over het verzoekschrift wordt genomen.

Het indienen van een wrakingsverzoek gebeurt officieel door middel van een akte bij de griffie. Deze akte moet de gronden van de wraking expliciet vermelden en ondertekend zijn door een advocaat die meer dan tien jaar ervaring heeft en ingeschreven staat bij de balie. Nadat deze akte is ingediend, zorgt de griffier ervoor dat deze binnen 24 uur aan de betreffende rechter wordt overhandigd.

De partij die om wraking verzoekt, is verplicht om schriftelijk bewijs of een begin van bewijs te leveren ter ondersteuning van de wrakingsgronden. Bij gebrek hieraan kan de rechtbank de wraking verwerpen op basis van een simpele verklaring van de rechter.

De aangesproken rechter heeft vervolgens twee dagen de tijd om schriftelijk te reageren op het wrakingsverzoek, waarbij hij duidelijk maakt of hij zich al dan niet van de zaak zal onthouden en waarom, reagerend op de ingebrachte wrakingsgronden.

Na deze communicatie worden alle gerechtelijke beslissingen en handelingen tijdelijk opgeschort. Indien de rechter besluit niet terug te treden of als er geen reactie komt binnen drie dagen, wordt de wrakingsakte doorgestuurd naar de desbetreffende procureur, afhankelijk van het type rechtbank.

Er volgt een definitieve beslissing over de wraking binnen acht dagen. Na deze beslissing wordt de uitspraak binnen 48 uur via een gerechtsbrief aan de partijen gecommuniceerd. Deze kennisgeving start de termijn voor het eventueel aantekenen van cassatieberoep.

Een vonnis of arrest dat een wrakingsverzoek afwijst, sluit de mogelijkheid niet uit dat er een nieuwe vordering wordt ingesteld voor nieuwe feiten die zich na de uitspraak voordoen.

Wrakingsgronden

Artikel 828 van het Gerechtelijk Wetboek specificeert dertien gronden waarop de onpartijdigheid van een rechter kan worden betwist. Deze gronden vormen de basis voor een wrakingsverzoek:

• Wettige verdenking: Wraking is mogelijk als er een gegronde en objectieve verdenking van partijdigheid bestaat tegen de rechter.
• Persoonlijk belang: Als de rechter of zijn/haar echtgenoot persoonlijk belang heeft bij het geschil.
• Familiebanden: Wraking kan als de rechter of zijn/haar echtgenoot bloed- of aanverwant tot en met de vierde graad is van een van de partijen.
• Gelijksoortige geschillen: Indien de rechter, zijn/haar echtgenoot of hun familieleden betrokken zijn bij een geschil over een gelijksoortige zaak.
• Directe financiële banden: Als er een geding aanhangig is waarin een van de partijen rechter is, of als zij schuldeiser of schuldenaar zijn van een der partijen.
• Voorgaande criminele geschillen: Als er een crimineel geding heeft plaatsgevonden tussen de rechter, zijn/haar familie en een van de partijen.
• Lopende of recente burgerlijke geschillen: Als er een burgerlijk geding hangende is of recent afgehandeld is tussen de rechter of zijn/haar familie en een van de partijen.
• Betrokkenheid in meerdere hoedanigheden: Als de rechter bijvoorbeeld voogd, beheerder of vennoot is van een der partijen.
• Voorafgaande betrokkenheid bij het geschil: Als de rechter reeds heeft geadviseerd over, gepleit heeft in, of geschreven heeft over het geschil.
• Deelname aan een vonnis in eerste aanleg: Indien de rechter betrokken was bij een oordeel in eerste aanleg en later in hoger beroep over dezelfde zaak moet oordelen.
• Rol als getuige of ontvangst van voordelen: Als de rechter als getuige heeft opgetreden of voordelen heeft ontvangen van een partij.
• Vijandigheid of recente conflicten: Als er sprake is van vijandigheid of recente conflicten tussen de rechter en een van de partijen.
• Tegenstrijdigheid van belangen: Als de rechter andere belangen heeft die kunnen conflicteren met een onpartijdige besluitvorming.