Genade door de Koning: een tweede kans binnen de wet

U beging een fout en bent veroordeeld door de rechter. De straf is uitgesproken, de hamer is gevallen, niets meer aan te doen. 

Wat als er een manier is om een tweede kans te krijgen, en dat dankzij de hoogste figuur in ons koninkrijk? Jawel, we hebben het over genade, ook wel gratie.

In dit artikel leggen we, zonder ingewikkeld juridisch jargon, uit wat genade inhoudt volgens artikel 110 van de Grondwet. 

Wat is genade?

Volgens artikel 110 van de Grondwet heeft de Koning het recht om straffen kwijt te schelden of te verminderen. Dit betekent dat de Koning, als een soort laatste hoop, een uitspraak van de rechter kan verzachten.

Let wel, dit geldt alleen voor straffen die door rechters zijn uitgesproken en niet voor andere verplichtingen of beslissingen. Het gaat daarbij om straffen zoals gevangenisstraffen, geldboetes, verbeurdverklaringen of het verlies van het recht om te rijden.

Er zijn echter uitzonderingen. De genadeverlening geldt niet voor ministers of leden van de Gemeenschaps- en Gewestregeringen. Voor deze groepen gelden speciale regels en procedures.

Waarom bestaat dit recht?

Genade is bedoeld als een instrument om rechtvaardigheid en medemenselijkheid te combineren. Soms zijn er omstandigheden die de wet niet volledig kan voorzien, zoals:

• Nieuwe feiten die niet bekend waren tijdens de rechtszaak;
• Humanitaire redenen, zoals een ernstige ziekte;
• De wens om iemand een tweede kans te geven na een fout.

Door genade toe te staan, kan de Koning zorgen voor een balans tussen de strikte toepassing van de wet en de menselijke kant van het recht.

Hoe werkt het in de praktijk?

Hoewel de Koning dit recht heeft, oefent hij het niet zelfstandig uit. Het proces verloopt via de minister van Justitie, die de zaak onderzoekt en advies geeft aan de Koning. Dit advies is gebaseerd op:

• De omstandigheden van de zaak;
• Het gedrag van de veroordeelde na de uitspraak;
• Eventuele aanbevelingen van betrokkenen, zoals de rechter of een slachtoffer.

Als de Koning besluit genade te verlenen, wordt dit officieel vastgelegd in een genadebesluit. Dit besluit wordt bekendgemaakt en heeft directe gevolgen voor de straf.

Hoe dient u een verzoek tot genade in?

Wilt u een verzoek tot genade indienen? Richt dit dan rechtstreeks aan de dienst Genade.

U kan dit doen via een brief of door gebruik te maken van een speciaal formulier. Vermeld in uw verzoek duidelijk de argumenten waarom u genade denkt te verdienen.

Adres:

FOD Justitie

Diensten van de voorzitter

Dienst Juridische zaken - Cel Genade

Waterloolaan 115

1000 Brussel

Houd er rekening mee dat genade niet kan worden gevraagd voor:

• Rijverboden die zijn opgelegd vanwege lichamelijke ongeschiktheid;
• Beslissingen over internering van een persoon;
• Gerechtskosten en verplichtingen aan bijzondere fondsen;
• De combinatie van een rijverbod en de verplichting om een herstelexamen af te leggen;
• Straffen die nog niet definitief zijn, omdat er nog beroep, cassatie of verzet mogelijk is.

Onderzoek van genadeverzoeken

Wanneer een genadeverzoek binnenkomt, wordt dit per geval bekeken door de dienst Genade.

Als eerste stap controleren zij of het verzoek in aanmerking komt voor behandeling. Hierbij letten zij onder meer op de uitsgesproken straf, de achtergrond van de verzoeker en de zwaarte van de feiten.

Bij ontvankelijke verzoeken vraagt de dienst Genade advies aan betrokken instanties. Na onderzoek wordt het dossier samen met dit advies doorgestuurd naar de minister van Justitie, en uiteindelijk naar de Koning.

Houd er rekening mee dat deze procedure enkele maanden in beslag kan nemen. Het indienen van een genadeverzoek stelt de strafuitvoering niet automatisch uit. Bovendien blijft een genadebesluit beperkt tot bijzondere omstandigheden.

Een belangrijk punt om te onthouden: een genademaatregel verwijdert een veroordeling niet uit het strafregister. Genade is niet gelijk aan vrijspraak.