Online racisme en discriminatie: de grenzen van vrijemeningsuiting op sociale media

Sociale media zoals Facebook, Instagram, Tiktok en Twitter (of X) maken een onlosmakelijk deel uit van ons leven. We staan er mee op en velen gaan er zelfs mee naar bed. 

Deze platforms spelen een essentiële rol bij het verspreiden van informatie en meningen, en ze vervullen een centrale functie bij de uitoefening van het recht op vrije meningsuiting. Niettemin gaan ze gepaard met een groeiend en serieus probleem dat de opkomst van sociale media met zich meebrengt: de verspreiding van racistische en discriminerende uitingen op deze platforms.

Wanneer wordt een uiting gezien als discriminatie of racisme en is het strafbaar?

(As)sociale media

Is het strafbaar om te discrimineren via sociale media?

Ja, racistische uitingen op sociale media, zoals haatzaaiende opmerkingen, beledigingen, dreigementen of het verspreiden van haatdragende berichten naar een bepaald ras toe zijn strafbaar.

In België stellen de Antidiscriminatiewet en Antiracismewet dat:

Er geen enkel onderscheid gemaakt kan worden op basis van ras, huidskleur, afkomst of nationale of etnische afstamming. Een onderscheid kan in bepaalde gevallen slechts objectief gerechtvaardigd worden indien dit een legitiem doel heeft en de middelen voor het bereiken van dat doel passend en noodzakelijk zijn.

Of dit onderscheid op individuele basis wordt gemaakt of via online platformen, heeft geen invloed op de beoordeling.

Dit impliceert uiteraard niet dat elke vorm van meningsuiting op sociale media met betrekking tot ras of afkomst als racistisch moet worden beschouwd of als discriminatie moet worden geïnterpreteerd. Wanneer onderscheid wordt gemaakt op basis van objectieve criteria zonder beledigende context, is er geen sprake van racisme of discriminatie.

• Kan wel: Een persoon die op objectieve wijze onderzoeksresultaten deelt waaruit blijkt dat individuen met een specifieke afkomst statistisch gezien minder actief zijn op de arbeidsmarkt.

Volgende zaken kunnen niet:

• Doelbewust aanzetten tot discriminatie, haat, geweld of segregatie tegen bepaalde groepen, in het openbaar.
• Denkbeelden verspreiden over rassuperioriteit of rassenhaat.
• Meewerken of deel uitmaken van een groepering die discriminatie of segregatie verkondigt.
• Negationisme.

Wat zijn de mogelijke sancties?

In België variëren de wettelijke straffen voor racistische uitingen, waaronder een mogelijke gevangenisstraf van één maand tot een jaar en/of een geldboete van 50 tot 1.000 euro, vermenigvuldigd met 8 opdeciemen (eenheidsfactor voor boetebedragen).

Bovendien kan de dader verplicht worden om een schadevergoeding aan het slachtoffer te betalen, of kan er een dwangsom worden opgelegd die de overtreder moet betalen als de racistische en/of discriminerende content niet wordt verwijderd.

Daarnaast ligt de verantwoordelijkheid niet alleen bij de wetgever om online racisme op te sporen en te bestraffen. Ook online platformen dienen krachtig op te treden tegen online discriminatie. Ze hebben de verantwoordelijkheid om hun beleid strikt te handhaven en passende maatregelen te nemen tegen individuen die deze regels schenden, zoals het verwijderen van discriminerende inhoud, het schorsen of blokkeren van overtredende accounts. Deze inzet draagt niet alleen bij aan de bescherming van slachtoffers, maar ook aan het creëren van een online omgeving waarin respect, tolerantie en gelijkheid worden bevorderd.