Is het toegestaan dat iemand anders dan een advocaat u vertegenwoordigt in de rechtbank?

Iemand die voor de rechtbank moet verschijnen, heeft de mogelijkheid zich te laten vertegenwoordigen door een juridisch professional, de advocaat.

Maar is het ook toegestaan dat deze persoon iemand anders aanwijst om zijn of haar rechten te verdedigen? Kan een familielid, een vakexpert of iemand met een juridische achtergrond deze rol op zich nemen?

Het pleitmonopolie van de advocaat

In België hebben advocaten een soort pleitmonopolie, wat inhoudt dat zij, mits enkele uitzonderingen, het exclusieve recht hebben om te pleiten tijdens een zitting voor een gerecht.

In principe kan de advocaat de belangen van diens cliënt verdedigen zonder dat er een expliciete volmacht, die stelt dat de advocaat de belangen van diens cliënt mag verdedigen, gegeven wordt. 

Dit wordt ook gesteld in artikel 440 van het Gerechtelijk Wetboek: 

Vóór alle gerechten, behoudens de uitzonderingen bij de wet bepaald, hebben alleen de advocaten het recht te pleiten. De advocaat verschijnt als gevolmachtigde van de partij zonder dat hij van enige volmacht moet doen blijken, behalve indien de wet een bijzondere lastgeving eist.

Uitzonderingen op het pleitmonopolie

Hoewel het pleitmonopolie van advocaten strikt wordt gehandhaafd, bestaat er een belangrijke uitzondering, vastgelegd in artikel 728 van het Gerechtelijk Wetboek.

Dit artikel bepaalt dat voor de vrederechter, de rechtbank van koophandel en de arbeidsgerechten de partijen ook vertegenwoordigd mogen worden door hun echtgenoot, wettelijk samenwonende, of een bloed- of aanverwant met een schriftelijke volmacht.

De rechter kan op uitdrukkelijk verzoek van de partijen ook een gekozen accountant, beroepsboekhouder of bedrijfsrevisor horen in zijn schriftelijke of mondelinge toelichting ter terechtzitting.

Voor de arbeidsgerechten mag bovendien de afgevaardigde van een representatieve organisatie van arbeiders of bedienden die een schriftelijke volmacht heeft, de arbeider of bediende, partij in het geding, vertegenwoordigen, in zijn naam alle handelingen verrichten die bij deze vertegenwoordiging behoren, pleiten en alle mededelingen ontvangen betreffende de behandeling en de berechting van het geschil.

Voor dezelfde gerechten mag, op dezelfde wijze, de zelfstandige arbeider, in geschillen betreffende zijn eigen rechten en verplichtingen in die hoedanigheid of in de hoedanigheid van minder-valide, vertegenwoordigd worden door de afgevaardigde van een representatieve organisatie van zelfstandigen.

Mag u zichzelf verdedigen als burger?

Als burger kan u ook uw eigen belangen verdedigen, zonder de tussenkomst van een advocaat of enig ander persoon. Dit wordt neergeschreven in artikel 758 van het Gerechtelijk Wetboek:

De partijen mogen zelf hun conclusies en verweermiddelen voordragen, tenzij de wet anders bepaalt. De rechter kan hun evenwel de uitoefening van dit recht ontzeggen, indien hij bevindt dat zij door drift of onbedrevenheid buiten staat zijn hun zaak met de vereiste betamelijkheid of met de nodige duidelijkheid te bespreken.