Moet u steeds naar de gevangenis als u veroordeeld wordt tot een gevangenisstraf?

Strafuitvoering in België is complexer dan het op het eerste gezicht lijkt.

Wanneer u veroordeeld wordt tot een gevangenisstraf, betekent dat namelijk niet automatisch dat u ook echt de cel in moet. In bepaalde situaties kan de rechter een gevangenisstraf opleggen zonder dat u effectief in de gevangenis belandt.

In dit artikel leggen we uit hoe dit werkt, welke voorwaarden daarbij een rol spelen, en waarom een gevangenisstraf niet altijd een verblijf achter tralies betekent. 

Voorwaardelijke vs. effectieve gevangenisstraffen

Voorwaardelijke gevangenisstraffen

Een voorwaardelijke gevangenisstraf betekent dat de rechter een gevangenisstraf uitspreekt, maar u deze enkel hoeft te ondergaan als u zich niet aan bepaalde voorwaarden houdt. Dit kan betekenen:

• Gevangenisstraf met uitstel: U moet zich aan algemene regels houden, zoals het vermijden van strafbare feiten.
• Gevangenisstraf met probatie-uitstel: Hier kunnen aanvullende voorwaarden worden opgelegd, zoals werk zoeken of therapie volgen.

Houdt u zich aan deze voorwaarden, dan hoeft u niet naar de gevangenis. Bij overtreding van deze voorwaarden, kan de gevangenisstraf alsnog effectief worden uitgevoerd.

Effectieve gevangenisstraffen

Een effectieve gevangenisstraf betekent in principe dat u wel degelijk naar de gevangenis moet.

Toch is dit niet altijd het geval door de beperkte capaciteit van de Belgische gevangenissen. Hierdoor kunnen lichte effectieve gevangenisstraffen in sommige gevallen buiten de gevangenis worden uitgevoerd.

Wijzigingen in de uitvoering van gevangenisstraffen in België

Voor 1 september 2023

Voor september 2023 werden effectieve gevangenisstraffen van minder dan drie jaar vaak niet uitgevoerd om overbevolking tegen te gaan. Echter, door blijvende gevangenisdruk en de kritiek dat lichte vergrijpen te mild werden aangepakt, werden de regels aangescherpt.

Na 1 september 2023

Vanaf september 2023 is er een verhoogde kans dat personen die veroordeeld zijn tot zes maanden tot twee jaar gevangenisstraf deze straf ook daadwerkelijk ondergaan. Gevangenen kunnen echter verzoeken om alternatieven zoals:

• Beperkte detentie: Overdag vrij, maar ’s nachts in detentie.
• Elektronisch toezicht: Thuisdetentie met enkelband.
• Voorwaardelijke invrijheidsstelling: Vrijlating onder voorwaarden.
• Voorlopige invrijheidsstelling: Mogelijkheid voor vreemdelingen om het grondgebied te verlaten in plaats van de straf uit te zitten.