Mag u zich door een niet-advocaat laten verdedigen in de rechtbank?

Stel, u moet binnenkort voor de rechter verschijnen. Misschien is het een arbeidsconflict, een geschil over een aankoop of een zaak met de buren. Het vooruitzicht om uzelf of uw zaak voor de rechter te verdedigen kan zenuwslopend zijn.

Wie kan u helpen? Moet u altijd een advocaat inschakelen? Of is het mogelijk om iemand anders aan te wijzen – een familielid, vriend of misschien uzelf – om uw belangen te verdedigen?

Het pleitmonopolie van de advocaat

In België hebben advocaten een soort pleitmonopolie, wat inhoudt dat zij, mits enkele uitzonderingen, het exclusieve recht hebben om te pleiten tijdens een zitting voor een gerecht.

In principe kan de advocaat de belangen van diens cliënt verdedigen zonder dat er een expliciete volmacht, die stelt dat de advocaat de belangen van diens cliënt mag verdedigen, gegeven wordt.

Dit wordt ook gesteld in artikel 440 van het Gerechtelijk Wetboek:

Vóór alle gerechten, behoudens de uitzonderingen bij de wet bepaald, hebben alleen de advocaten het recht te pleiten. De advocaat verschijnt als gevolmachtigde van de partij zonder dat hij van enige volmacht moet doen blijken, behalve indien de wet een bijzondere lastgeving eist.

Uitzonderingen op het pleitmonopolie

Hoewel het pleitmonopolie van advocaten strikt wordt gehandhaafd, bestaat er een belangrijke uitzondering, vastgelegd in artikel 728 van het Gerechtelijk Wetboek: 

Voor de vrederechter, de ondernemingsrechtbank en de arbeidsgerechten mogen de partijen ook vertegenwoordigd worden door hun echtgenoot, hun wettelijk samenwonende of een bloed- of aanverwante houder van een schriftelijke volmacht en speciaal door de rechter toegelaten.

Daarnaast is er een mogelijkheid dat de rechter op uw verzoek een vakexpert, zoals een accountant of bedrijfsrevisor, hoort tijdens de zitting. Bij arbeidsrechtelijke geschillen kunnen vertegenwoordigers van vakbonden of zelfstandigenorganisaties met een volmacht eveneens namens u optreden.

Mag u zichzelf verdedigen?

Als burger kan u ook uw eigen belangen verdedigen, zonder de tussenkomst van een advocaat of enig ander persoon. Dit wordt neergeschreven in artikel 758 van het Gerechtelijk Wetboek:

De partijen mogen zelf hun conclusies en verweermiddelen voordragen, tenzij de wet anders bepaalt. De rechter kan hun evenwel de uitoefening van dit recht ontzeggen, indien hij bevindt dat zij door drift of onbedrevenheid buiten staat zijn hun zaak met de vereiste betamelijkheid of met de nodige duidelijkheid te bespreken.